Familie Breslauer

Werner Rudolf Breslauer wordt in 1903 geboren in Leipzig (alhoewel ook München als geboorteplaats wordt genoemd). In Leipzig volgt Breslauer in ieder geval een opleiding aan de Academie voor Kunstfotografie. Breslauer werkt na zijn opleiding als fotograaf en lithofotograaf. Samen met zijn broer had Rudolf voor de Tweede Wereldoorlog een fotolaboratorium.

Rudolf Breslauer vluchtte in 1938 met zijn vrouw Bella en hun drie kinderen Ursula, Stephan en Micha naar Nederland. Ze vestigden zich in Leiden waar vluchtelingen tijdelijk opgevangen werden. In de zomer van 1940 moesten niet-Nederlandse joden Leiden verlaten omdat de stad te dicht bij zee lag. Het gezin vestigde zich korte tijd in een pension in Alphen aan de Rijn. Sinds 1941 woonde het Duitse vluchtelingengezin op de Petrarcalaan 59 in Oog in Al. Een jaar later werd de familie vastgezet in kamp Westerbork.

In Westerbork was Rudolf bijna twee jaar werkzaam als fotograaf in het kamp. Met name als maker van pasfoto’s, soms wel 1300 op 1 dag. Zijn grote kennis van fotografie wekte de interesse van kampcommandant Gemmeker, die hem vervolgens aanstelde als officiële kampfotograaf. Rudolf kreeg de opdracht om het leven in het kamp te filmen. De bewegende beelden zijn de enige filmopnamen die ooit gemaakt zijn over de Duitse concentratiekampen. Op 19 mei 1944 filmt hij het zigeunermeisje Settela Steinbach terwijl zij wacht op het vertrek van de trein naar Auschwitz en naar haar dood zal voeren; het beeld komt symbool te staan voor de systematische vernietiging van 7 miljoen mensen.

In september 1944 werd kamp Westerbork leeggehaald. Tweehonderd mensen bleven achter terwijl de rest op transport moest naar Theresienstadt. Volgens Amely Weinberg-Cohen, medegevangene en vriendin van de familie, hadden kampcommandant Gemmeker en Rudolf Breslauer na een tijdje een conflict. “Gemmeker heeft Breslauer lang de hand boven het hoofd gehouden. Daar had hij zijn redenen voor. Breslauer wist veel van Gemmeker, ook over privé-zaken. Ineens moest Gemmeker Rudolf niet meer en zocht naar een excuus om van hem af te komen. Hij liet Breslauer bij zich komen en zei: “Jij mag blijven, maar de rest van je gezin moet weg”. Daar voelde Breslauer natuurlijk niets voor en verkoos om mee te gaan. Dat was precies de opzet van Gemmeker”

Uit: Kamp Westerbork gefilmd, 64

De opdracht voor de film betekende voor Breslauer slechts een paar maanden uitstel van executie en niet de gehoopte redding voor hem en zijn familie. Op 4 september 1944 werd hij met zijn vrouw en twee zoons op transport gezet. Eerst naar Theresienstadt en vervolgens naar Auschwitz. Daar aangekomen werden zijn vrouw en twee zonen vergast. Zo’n zeven weken later op 24 oktober 1944 werd Rudolf doodgeschoten. Alleen dochter, Ursula Breslauer overleeft de oorlog.

De beelden van Breslauer staan ondertussen op de Wereld Erfgoed Lijst vanwege de historische waarde en gaan de hele wereld over. Breslauer is de man die de wereld in één beeld weet te confronteren met de verschrikking van de Tweede Wereldoorlog, en wat er kan gebeuren als groepen mensen als minderwaardig beschouwd worden.